अतिसार - Dysentery in Marathi

अतिसार म्हणजे काय?

अतिसार हा कोलन मधील सूज द्वारे दर्शविली जाणारी एक अवस्था आहे, ज्यामुळे सतत आणि खराब स्वरूपात मल आणि रक्त असलेले मल  होते. अतिसार दोन प्रकारचे असतात: जीवाणूजन्य अतिसार ज्यामध्ये कारक सूक्ष्मजीव एक जीवाणू असतो, जसे शिगेला किंवा इशिरिचिया कोलाई (ई. कोलाई) आणि ॲमेबिक अतिसार जेथे कारक जीव एक प्रोटोझोअन एन्टअमिबा हिस्टोलिटिका (ई. हिस्टोलिटिका) आहे.

याची मुख्य चिन्हे आणि लक्षणे काय आहेत?

सामान्यतः ग्रामीण भारतात आणि शहरी भारतातील झोपडपट्टी क्षेत्रामध्ये नैसर्गिक किंवा कमी स्वच्छता असलेल्या जागी अतिसार होतो. हा रोग बद्धकोष्ठता आणि जुलाब यांच्याद्वारे चिन्हांकित केला जातो. सामान्यत: ज्या लक्षणांचा अनुभव येऊ शकेल ती लक्षणे आहेत:

• पाणीदार किंवा खराब मल.
• संडास मध्ये म्युकस आणि रक्त असणे.
• संडास येताना वेदना.
• ताप.
• मळमळणे.
• सारखी संडास होणे.

अतिसारास बर्याचदा गैरसमजाने किंवा गोंधळाने जुलाब समजला जातो. परंतु, नंतर काही संक्रामक एजंट्सपासून सोडल्या गेलेल्या विषारी पदार्थांचे कारण होते, आणि ही दोन्ही रोगांमध्ये रुग्ण खराब मल बाहेर टाकतो, तरीही जुलाब हे श्लेष्मा किंवा रक्ताने भरलेले नसते.

जर रोगाचा उपचार केला गेला नाही तर, काही प्रकरणांमध्ये कोलनमध्ये अल्सर होण्यामुळे कॉलोनिक छिद्रांचे निरीक्षण केले जाऊ शकते.

याची मुख्य कारणं काय आहेत?

हा रोग संक्रमित फिकल पदार्थामधील सूक्ष्मजीवांमुळे दूषित पिण्याचे पाणी आणि अन्न उपभोगल्यामुळे उद्भवतो. दूषित होण्याच्या प्रक्रियेनुसार, अतिसाराचे दोन प्रकार असू शकतात:

• बॅक्टेरियल अतिसार - इ. कोलाई किंवा शिगेला च्या चार वेगवेगळ्या प्रजातींचा जीवाणूमुळे होतो.
• ॲमेबिक अतिसार - हे प्रोटोझोन ई. हिस्टोलिटिका मुळे होतो. (अधिक वाचा: अमोबीअसिस उपचार)

दोन्ही प्रकारच्या रोगांमुळे, संक्रमण पसरते:

• पिण्याचे दुषित पाणी.
• खाण्याआधी स्वच्छता न राखणे.
• दूषित अन्न खाणे.
• संक्रमित व्यक्तीसह मौखिक किंवा गुदा सेक्स असणे.

याचे निदान आणि उपचार कसे केले जातात?

निदान काही साध्या प्रयोगशाळेच्या चाचण्यांद्वारे केले जाते जसे की

• मल परीक्षण आणि त्याचे सूक्ष्मजीव कल्चर.
• इम्यूनोक्रोट्रॅमोग्राफिक डीपस्टिक तंत्र.
• एन्डोस्कोपी, जर स्टुल मधे रक्त चालू राहिल्यास.

डब्ल्यूएचओने अतिसाराच्या उपचारांसाठी स्पष्ट मार्गदर्शक तत्त्वे प्रदान केले आहेत कारण ते भारतात पावसाळयात म्हणजेच  मे ते ऑक्टोबर महिन्यांत महामारी म्हणून होतं.

• पाणी आणि इलेक्ट्रोलाइट्सचे नुकसान कमी करण्यासाठी पुनर्निर्मिती. (अधिक वाचा: दिवसात किती पाणी पिणे)
• जीवाणू नष्ट करण्यासाठी अँटिबायोटिक उपचार.
• अँन्टीप्रोटोझोअल्स प्रोटोझोआ संसर्ग टाळण्यासाठी.

सामान्यतः, लक्षणे ठीक करण्यासाठी 5-8 दिवसांचे उपचार पुरेसा असावा. डॉक्टरांच्या सल्ल्याशिवाय अँटीबायोटिक्सचा दीर्घकाळ वापर केल्यास औषधाचा प्रतिकार होऊ शकततो. औषध स्वस्त आहे आणि उपचार त्रासदायक नाही. काही स्वयं-देखभाल आणि प्रतिबंधक टीप्स आपल्याला पुढील पुनरावृत्ती टाळण्यास मदत करू शकतात:

• निरोगी खाण्याच्या सवयीं लावणे.
• जेवण करण्यापूर्वी हात धुणे.
• ओपन मध्ये शौच टाळणे.
• उकळुन थंड केलेले पाणी पिणे.

विशेषतः, अतिसार, जरी सामान्यपणे उद्भवणारा रोग असला तरी आरोग्यविषयक जीवनशैली, निरोगी खाण्याच्या सवयी आणि योग्य औषधोपचारांचे पालन करून नियंत्रित केला जाऊ शकतो.

1. Zhaorui Chang. The changing epidemiology of bacillary dysentery and characteristics of antimicrobial resistance of Shigella isolated in China from 2004–2014. BMC Infect Dis. 2016; 16: 685. Published online 2016 Nov 18. doi: [10.1186/s12879-016-1977-1]
2. Chelsea Marie. Amoebic dysentery BMJ Clin Evid. 2013; 2013: 0918. Published online 2013 Aug 30
3. Kirkby Tickell. Identification and management of Shigella infection in children with diarrhoea: a systematic review and meta-analysis. Lancet Glob Health. 2017 Dec; 5(12): e1235–48. Published online 2017 Nov 10. doi: [10.1016/S2214-109X(17)30392-3]
4. Traa C. Walker, C. Munos, M. Black R. DYSENTERY (SHIGELLOSIS). Int J Epidemiol. 2010;39(Supp 1):70-4
5. Neelam Taneja, Abhishek Mewara. Shigellosis: Epidemiology in India. Indian J Med Res. 2016 May; 143(5): 565–76. doi: [10.4103/0971-5916.187104]