महिलांमधील हायपोगोनॅडिझम - Female Hypogonadism in Marathi

महिलांमधील हायपोगोनॅडिझम काय आहे?

महिलांमधील हायपोगोनॅडिझम महिला पुनरुत्पादक अवयवांच्या कामकाजातील एक विकार किंवा अपयश आहे, विशेषतः अंडाशय. कधीकधी पिट्यूटरी ग्रंथी, मेंदूतील हाइपोथॅलेमस आणि स्त्री लैंगिक अवयव यांच्यातील कार्य आणि समन्वय यातील विकृतीमुळे स्त्री संप्रेरकांची कमतरता येते. परिणामस्वरूप, अंडाशयांनी फुलिकल उत्तेजक हार्मोन (एफएसएच) आणि ल्यूटिनिंगिंग हार्मोन (एलएच) सोडण्यास कमी किंवा किंवा पूर्ण अनुपस्थिती असते. या अवस्थेस हायपोगोनॅडोट्रॉपिक हाइपोगोनॅडिझम(एचएच) म्हणतात.

याची मुख्य कारणं काय आहेत?

महिला हायपोगोनॅडिझम संबद्ध मुख्य चिन्हे आणि लक्षणे यांचा समावेश आहे:

• किशोरावस्थेची अनुपस्थिती.
• स्तन आणि केसांसारख्या दुय्यम लैंगिक वैशिष्ट्यांचे अभाव.
• उंची वाढण्यास अयशस्वी.
• मासिक पाळी न येणे (अधिक वाचा: अमेरोरियाचा कारणे आणि उपचार).
• मनःस्थितीत वारंवार बदल.
• क्रियाकलाप करण्यासाठी कमकुवतपणा आणि थकवा.
• गरम फ्लश.
• हायपोगोनॅडिझम अनुवांशिक असतो तेव्हा वासाचे गंधज्ञान (कालमान सिंड्रोम) राहात नाहीत.
• पिट्यूटरी ग्रंथीच्या ट्यूमरच्या बाबतीत इतर हार्मोन्स, डोकेदुखी, इ.ची कमतरता.

याची मुख्य कारणं काय आहेत?

स्त्री हायपोगोनॅडिझम जन्मतः किंवा अधिग्रहित असते. महिला हायपोगोनॅडिझम साठी जबाबदार महत्वाच्या  कारणांमध्ये खालील बाबींचा समावेश असतो:

• जीन्स मध्ये असामान्यता किंवा जन्म दोष.
• तीव्र संक्रमण किंवा जळजळ यासह दीर्घकालीन रोग.
• ऑटोमिम्यून विकार.
• कुपोषण (अति वजन कमी होणे).
• अति शारीरिक व्यायाम (ॲथलीट्स प्रमाणे).
• स्टेरॉइड-युक्त औषधे उच्च डोस.
• ड्रग्सचा गैरवापर.
• वाढलेला मानसिक ताण.
• पिट्यूटरी ग्रंथी आणि हायपोथालमसशी संबंधित ट्यूमर किंवा जखम.
• मेंदूतील कर्करोगाच्या उपचारांसाठी रेडिएशन थेरपी.
• लोह वाढणे.

याचे निदान आणि उपचार कसे केले जातात?

डॉक्टरांच्या मदतीने महिलांमधील हायपोगोनॅडिझम निदान करता येते:

• तपशीलवार इतिहास:
• • लक्षणे.
  • मीनारचे आणि मासिक पाळी.
  • कुटुंबातील अनुवांशिक परिस्थिती.
  • भूत आणि वर्तमान आजार.
  • रेडिएशन, केमोथेरपी किंवा कॉर्टिकोस्टिरॉईड्स आणि ओपिअट्स सारख्या औषधे भूतकाळात किंवा सध्या वापरल्या जातात.
  • मानसिक ताण, निराशा आणि चिंता.
• दुय्यम लैंगिक वैशिष्ट्यांसारखे शारीरिक तपासणी, जसे की जघन केस आणि स्तन विकास.
• रक्त तपासणी:
  • एफएसएच पातळी.
  • गोनाडोट्रॉपिन-रिलीझिंग हार्मोन (जीएनआरएच) च्या इंजेक्शननंतर एलएच पातळी.
  • थायरॉईड संप्रेरक, प्रोलॅक्टिन हार्मोन आणि टेस्टोस्टेरॉनचे स्तर.
  • लोह पातळी.
• क्रोमोसोममधील दोष शोधण्याकरिता कार्योटाइपिंग (उदा. टर्नर सिंड्रोम, कल्मन सिंड्रोम).
• पिट्यूटरी ग्रंथी आणि हायपोथालमसमध्ये ट्यूमर शोधण्यासाठी ब्लेंगचा मॅग्नेटिक रेझोनान्स इमेजिंग (एमआरआय).

महिलांमधील हायपोगोनॅडिझम उपचार कारण कारणे समाविष्ट आहे. उपचारांमध्ये सामान्यतः याचा समावेश होतो:

• जीएनआरएच इंजेक्शन.
• मानव कोरियोनिक गोनाडोट्रॉपिन (एचसीजी) इंजेक्शन.
• एस्ट्रोजेन आणि प्रोजेस्टेरॉन असलेली तोंडी गर्भनिरोधक गोळ्या.
• आहार आणि पोषण सुधारणे.
• ताण व्यवस्थापन.
• कॅल्शियम आणि व्हिटॅमिन पूरक.

1. MedlinePlus Medical Encyclopedia: US National Library of Medicine; Hypogonadism
2. American Academy of Family Physicians [Internet]. Leawood (KS); Amenorrhea: Evaluation and Treatment
3. MedlinePlus Medical Encyclopedia: US National Library of Medicine; LH response to GnRH blood test
4. Clinical Trials. Examination of Idiopathic Hypogonadotropic Hypogonadism (IHH)and Kallmann Syndrome (KS). U.S. National Library of Medicine. [internet].
5. U.S food and drug administration. Treating Secondary Hypogonadism: While Preserving or Improving Testicular Function. US. [internet].