व्हिटॅमिन बी12 ची कमतरता - Vitamin B12 Deficiency in Marathi

व्हिटॅमिन बी12 ची कमतरता म्हणजे काय?

व्हिटॅमिन बी 12 सायनोकोबालामिन म्हणून देखील ओळखले जाते. हे सेल्युलर चयापचय, विशेषतः डीएनए संश्लेषण आणि ऊर्जेच्या निर्मितीमध्ये महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते. पोटातून सोडल्या गेलेल्या अंतर्गत कारक म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या घटकांसह व्हिटॅमिन बी 12 लहान आतड्यात शोषले जाते. व्हिटॅमिन बी 12 च्या कमतरतेमुळे शरीरात असामान्य लाल रक्तपेशी तयार होतात ज्यामुळे मेगाब्लॉस्टिक ॲनिमिया होतो. याव्यतिरिक्त, हे चेता आवेगांच्या संक्रमणास प्रतिबंध करते. आणि केसांचे बीजकोष, पाठीचा कणा इ. सारख्या इतर टिश्यूंना प्रभावित करते.

याची मुख्य चिन्हे आणि लक्षणे काय आहेत?

याच्या प्रारंभिक लक्षणांचा खाली उल्लेख केला आहे :

• थकवा.
• उर्जेची कमतरता.
• श्वास घ्यायला त्रास.
• मूर्च्छा.  
• डोकेदुखी.
• फिकट त्वचा.
• जिभेवर फोड.
• तोंडात फोड येणे.
• चिडचिडेपणा.
• वजन कमी होणे.
• भूक न लागणे.
• अवयवांना मुंग्या येणे आणि बधिर होणे.
• अकाली केस पांढरे होणे.

गंभीर लक्षणे खालीलप्रमाणे आहेत :

• मानसिक क्षमता कमी होणे.
• रक्तवाहिन्यांमध्ये प्लाक निर्मिती.
• लठ्ठपणा.
• उच्च रक्तदाब.
• उच्च कोलेस्टरॉल.
• ऑस्टियोपोरोसिस.
• अंधत्व.

याची मुख्य कारणं काय आहेत?

कमतरतेची काही कारणे खाली नमूद केल्याप्रमाणे आहेत:

• पार्निश ॲनिमिया नामक एक स्वयंपूर्ण स्थिती ज्यामुळे आतड्यात बी 12  चुकीच्या पद्धतीने शोषले जाते.
• पार्निश ॲनिमियाचा कौटुंबिक इतिहास.
• मासे, अंडी, मांस आणि मशरूम सारख्या व्हिटॅमिन बी 12-युक्त पदार्थांचा आहारात अभाव.
• इंश्युलिन आणि आम्लता युक्त औषधांचे सेवन ज्यामुळे अंत्य:स्थ घटकांचे पुरेसे उत्पादन होऊ शकत नाही.
• जठर किंवा आतडे शस्त्रक्रियेद्वारे काढून टाकणे.
• जळजळ आंत्र रोगांसारखा गंभीर आतड्यांचा रोग.
• कॅन्सर.
• गरोदरपणा.

याचे निदान आणि उपचार कसे केले जातात?

रुग्णाचे सामान्य परीक्षण, ज्यामध्ये तपशीलवार इतिहासासह लक्षणेंचे प्रत्यक्ष मूल्यांकन करणे समाविष्ट आहे. हे स्थितीचे निदान करण्यात मदत करते.

या रक्त चाचण्या केल्या जातात.

• हेमोग्लोबिनची पातळी - कमी हिमोग्लोबिनची पातळी अशक्तपणा दर्शवतात.
• व्हिटॅमिन बी 12 ची पातळी.
• लाल रक्तपेशींचे चित्र - रक्त पेशींचे मोठे आकार कमतरता दर्शवते.
• बी 12 च्या निर्देशांचे मोजमाप, उदा. सीरम होमोसिस्टाईन किंवा मेथिलमालोनिक ॲसिड.
• घातक ॲनेमिया शोधण्यासाठी शेलिंग चाचणी

उपचार पद्धतींमध्ये याप्रकारे आहेत

• तोंडी किंवा इंजेक्शन व्हिटॅमिन बी 12 चे पूरक.
• आहारातील बदल करून व्हिटॅमिन बी 12 ने  समृद्ध असलेले अधिक अन्न समाविष्ट करणे.

1. Fiona O’Leary,Samir Samman. Vitamin B12 in Health and Disease. Nutrients. 2010 Mar; 2(3): 299–316. PMID: 22254022
2. Green R et al. Vitamin B12 deficiency . Nat Rev Dis Primers. 2017 Jun 29;3:17040. PMID: 28660890
3. Oh R,Brown DL. Vitamin B12 deficiency. Am Fam Physician. 2003 Mar 1;67(5):979-86. PMID: 12643357
4. Langan RC,Zawistoski KJ. Update on vitamin B12 deficiency. Am Fam Physician. 2011 Jun 15;83(12):1425-30. PMID: 21671542
5. Wolfgang Herrmann et al. Causes and Early Diagnosis of Vitamin B12 Deficiency. Dtsch Arztebl Int. 2008 Oct; 105(40): 680–685. PMID: 19623286
6. National Institutes of Health; Office of Dietary Supplements. [Internet]. U.S. Department of Health & Human Services; Vitamin B12.