स्पॉन्डिलायटिस - Spondylitis in Marathi

Dr. Ayush PandeyMBBS,PG Diploma

February 14, 2022

February 14, 2022

स्पॉन्डिलायटिस
स्पॉन्डिलायटिस

स्पोंडिलायटिस म्हणजे काय?

स्पोंडिलायटिस हा मणक्यातील संधीवात असून या मध्ये मणका (मणका बनवणारी हाडे) व मणका आणि श्रोणिमधील हाडावर सूज दिसून येते. याचा प्रभाव मणक्याच्या स्नायुबंध व अस्थिबंधावर देखील होतो. हा विकार पुरुषांमध्ये जास्त प्रमाणात पाहिला जातो आणि त्यांना याचा त्रास देखील जास्त होतो. क्वचित, दुसऱ्या स्नायुंवर पण परिणाम होतो.

नव्या वर्गीकरणानुसार, स्पोंडिलायटिस हा ॲक्सीअल स्पोंडिलोअर्थरायटिस (मणका व श्रोणिवर परिणाम करणारा ) व पेरिफेरल स्पोंडिलोअर्थरायटिस (इतर सांध्यांवर परिणाम करणारा ) या दोन प्रकारांमध्ये विभागला आहे.

स्पोंडिलायटिसची प्रमुख चिन्हे आणि लक्षणे काय आहे?

स्पोंडिलायटिसची लक्षणे पुढीलप्रमाणे आहेत:

  • बरगडी, नितंब, पाठीचा खालचा भाग, खांदे व टाचांमधील वेदना व कडकपणा.
  • मणक्याच्या हालचालींचा पल्ला कमी होणे, परिणामी गतिक्षमता मंदावणे.
  • ताप व थकवा.
  • डोळे व आतड्यांची आग होणे.
  • क्वचित हृदय व फुप्फुसांमध्ये जळजळ.
  • म्युकस मेंम्बरेन, त्वचा, डोळे, मूत्राशय व लैंगिक अवयवांत वेदना व जळजळ होणे.
  • टाचांमधील वेदना (इंथेसिटिस), आयराइटिस, गुडघेदुखी.

स्पोंडिलायटिसची प्रमुख कारणे काय आहेत?

जरी स्पोंडिलायटिसचे मूळ कारण अजून माहीत नसले तरी ते अनुवांशिक कारणे असल्याची शक्यता दर्शवली जाते. ते कारण HCA-B27 (एचसीए-बी27) या जीनशी संबंधित असल्याचे सांगितले जाते; तरी त्याचे नेमके कार्य अजून कळू शकले नाही.
स्पोंडिलायटिसची इतर कारणे पुढीलप्रमाणे आहेत:-

  • पर्यावरणीय घटक.
  • रोगप्रतिकारक घटक- शरीराच्या प्रतिकारक पेशी इतर पेशींवर हल्ला करतात, त्यामुळे जळजळ होते.
  • फार काळापासून ची आतड्यातील जळजळ.

याचे निदान व उपचार कसे केले जातात?

स्पोंडिलायटिसचे निदान त्याच्या लक्षणांवर अवलंबून असते.
योग्य निदान करण्यासाठी डॉक्टरांकडून ज्या गोष्टी केल्या जातात त्या अनुक्रमे पुढीलप्रमाणे आहेत:

  • सखोल इतिहासाच्या तपासानंतर शारीरिक परीक्षा.
  • योग्य निदानासाठी मणक्याचा मुख्यतः सॅक्रोलिक सांध्याचा एक्स रे.
  • HLA-B27 (एचसीए-बी27) जीनच्या तपासणीसाठी रक्त चाचणी.पण याच्या उपस्थितीने निदान नक्की होत नाही.

स्पोंडिलायटिसचा उपचार:

सध्या स्पोंडिलायटिससाठी कोणतेही योग्य उपचार उपलब्ध नाही आहे. जे उपचार केले जातात त्यांचा उद्देश वेदना व कठोरपणा कमी करणे, दोषांपासून बचाव, कार्य व्यवस्थित होऊ देणे, आजाराची व्यापकता कमी करणे, शरीराची ठेवण जपणे हा असतो. उपचाराची तंत्रे पुढीलप्रमाणे आहेत:

  • नियमित व्यायाम, ज्यामध्ये शरीराची लवचिकता व बळकटी, तसेच श्वसनाचे व्यायाम, शरीर वाकणे थांबवण्यासाठी शरीराच्या ठेवणीचे व्यायाम. व्यायामाच्या नियमिततेसाठी फिजिओथेरपिस्ट महत्त्वाची भूमिका बजावतो.
  • औषधे वापरून केल्या जाणाऱ्या उपचारात ही औषधे वापरली जातात:-
  • नॉन स्टिरॉइडल दाह नष्ट करणारी औषधे लक्षणे कमी करण्यासाठी वापरली जातात.
  • कॉर्टीस्टोन व प्रेडनिस्टोन असलेली स्टिरॉइड्स क्वचित वापरली जातात.
  • सल्फासलासिन किंवा मिथोट्रेक्झेट वापरली जाऊ शकतात पण मणक्याच्या आजारावर हे कमी परिणामकारक असतात.
  • सध्या जैविक अँटी- टीएनएफ-α एजंट्स जसे इन्फ्लिक्सिमॅब, इंटनेर्सप्ट व अडलिमुमाब वापरली जात आहे जे लक्षणे कमी कण्यासाठी मदत करतात व आजारचा प्रसार थांबवतात. ती शीरेत दिली जातात.
  • अँकिलुझिंग स्पोंडिलायटिस साठी शस्त्रक्रिया उपचार मर्यादित आहेत. मणक्यासाठी कोणतीही विशिष्ट शस्त्रक्रिया नाही आहे,  तरी खांदे व कंबरेच्या हाडात शस्त्रक्रिया बऱ्याच बाबतीत फायदेशीर ठरते.



स्पॉन्डिलायटिस साठी औषधे

Medicines listed below are available for स्पॉन्डिलायटिस. Please note that you should not take any medicines without doctor consultation. Taking any medicine without doctor's consultation can cause serious problems.