जायंट सेल आर्टेरायटिस - Giant Cell Arteritis in Marathi

जायंट सेल आर्टेरायटिस म्हणजे काय?

जायंट सेल आर्टेरायटिस ही एक संसर्गाची स्थिती आहे ज्यामध्ये डोके व कमरेच्या वरच्या भागात संसर्ग होतो. सामान्यपणे डोक्याच्या बाजूला असणाऱ्या धमन्यांवर याचा वर परिणाम होतो, ज्यांना टेंपोरल आर्टरिज किंवा क्रेनियल आर्टेरीज म्हणतात. हा प्रामुख्याने डोकेदुखी व अंधुक दिसणे, डबल दिसणे या लक्षणांमुळे ओळखता येतो. स्ट्रोक, अंधत्व व इतर कॉम्पिकेशन्स टाळायला लगेच केलेला उपचार महत्त्वाचा असतो.

याची प्रमुख चिन्हे व लक्षणे काय आहेत?

या संसर्गाने ग्रस्त असलेल्या व्यक्तीत खालील सर्व किंवा काही लक्षणे दिसून येतात:-

• खूप डोकेदुखी,( तसेच रक्तपेशी मध्ये घट्ट पणा) व्रण असल्यामुळे केस कापताना व विंचरताना दुखणे.
• थकवा.
• ऐकण्याच्या समस्या.
• हात,पाय, खांद्याच्या स्नायूंमध्ये व नितंबामध्ये विशेष करून सकाळच्या वेळी दुखणे.
• फ्लू सारखी लक्षणे, ज्यात रात्रीच्या वेळेस घाम किंवा ताप.
• वजन कमी होणे.
• डोकेदुखी.
• क्लाऊडीकेशन (खाताना तोंड किंवा जीभ दुखणे).
• जेव्हा मोठ्या आर्टरीज मध्ये परिणाम होतो तेव्हा चालताना पोटरी दुखते.
• अचानक व संपूर्णपणे दृष्टी जाणे, जे दुर्मिळ व सामान्यपणे सुरुवातीलाच जाणवते, पण जर दुर्लक्ष केले तर संपूर्णपणे दृष्टी जाऊ शकते.
• डबल दिसणे.
• दुर्मिळ प्रकरणात, स्ट्रोक किंवा सौम्य स्ट्रोक.
• नैराश्य.

खालील लक्षणे दिसल्यास डॉक्टरांचा त्वरित सल्ला घेणे आवश्यक असते:-

• पाहण्यात अडचण.
• जबडा व जीभ दुखणे.

याची प्रमुख कारणे काय आहेत?

याची प्रमुख कारण अद्याप स्पष्ट झालेले नाही. तरी खालील कारणे असू शकतात:

• वाढते वय.
• जेनेटिक.
• अचानकपणे झालेला व्हायरल किंवा बॅक्टरियल संसर्ग.
• हृदयविकाराच्या आजाराचा इतिहास.
• शरीराची रोगप्रतिकारशक्ती ऑटोइम्युनिटी मुळे धमन्यांवर हल्ला करते, ज्यामुळे त्या सुजतात.

याचे निदान व उपचार कसे केले जातात?

लक्षणे व कारणांच्या आधारे डॉक्टर योग्य निदान करण्यासाठी तुम्हाला हा सल्ला देऊ शकतात:-

• सखोल वैद्यकीय इतिहास जाणल्यानंतर शारीरिक चाचणी.
• परिणाम केलेल्या टिश्यू ची बायोप्सी केली जाते( छोटे नमुने शस्त्रक्रियेने काढले जातात).
• एरीथ्रोसाईट सेडीमेंटेशन रेट तपासण्यासाठी रक्त तपासणी केली जाते.
• मॅग्नेटिक रेझोनन्स अँजिओग्राफी.
• डॉपलर अल्ट्रसाऊंड.
• पोस.
• झिट्रोन एमिशन टोमोग्राफी.

जर ह्या आजारावर उपचार केले नाहीत तर गंभीर कॉम्पिकेशन्स होऊ शकतात, जसे अंधत्व किंवा स्ट्रोक.(डोके व डोळ्यामध्ये अशुध्द रक्त प्रवाहामुळे) म्हणून या स्थितीच्या योग्य व त्वरीत उपचारांचा सल्ला दिला जातो. उपचार खालील प्रमाणे असू शकतात:-

• प्रेड्नीसोन, कॉर्टीकोस्टरॉइड, ही उपचारांची प्रमुख पद्धत आहे.
• दृष्टी मध्ये समस्या असल्यास ॲस्पिरीन 100 मिलिग्रॅम दिवसाला घेणे.
• इतर परिणाम कमी करण्यासाठी, कॅल्शिअम व्हिटॅमिन डी असणारे पदार्थ दिले जातात.
• पित्ताशयात गंभीर परिणाम झाल्यास प्रोटॉन पंप इन्हिबिटर (ओमेप्राझोल) वापरायचा चा सल्ला दिला जातो.

1. J. Alexander Fraser et al. The Treatment of Giant Cell Arteritis. Rev Neurol Dis. Author manuscript; available in PMC 2011 Jan 4. PMID: 18838954
2. Thomas Ness et al. The Diagnosis and Treatment of Giant Cell Arteritis. Dtsch Arztebl Int. 2013 May; 110(21): 376–386. PMID: 23795218
3. National Centre for Advancing Translatinal Science. Giant cell arteritis. U.S Department of Health and Human Services; [Internet]
4. Better health channel. Department of Health and Human Services [internet]. State government of Victoria; Eyes - giant cell arteritis
5. American College of Rheumatology. Giant Cell Arteritis. [Internet]