प्रजनन प्रणालीचा संसर्ग - Reproductive System Infection in Marathi

प्रजनन प्रणालीचा संसर्ग म्हणजे काय?

प्रजनन प्रणालीच्या संसर्गात पुरुष आणि महिला दोघांमध्ये जननेंद्रियाचा मार्ग प्रभावित होत. हे जिवाणू सामान्यत: शरीरात राहतात किंवा आसपासच्या भागातून आलेल्या सूक्ष्मजीवांमुळे होऊ शकतात. या संसर्गाला लैंगिकरित्या संक्रमित किंवा अलैंगिक रित्या संक्रमित म्हणून वर्गीकृत केले जाऊ शकते. अलैंगिक रित्या संक्रमित संसर्ग स्त्रियांमध्ये अधिक सामान्य आहे.

याची मुख्य चिन्हे आणि लक्षणे काय आहेत?

स्त्रियांना या संसर्गाचा जास्त धोका असतो कारण याची लक्षणे बरेचदा दिसून येत नाही किंवा ओळखली जात नाही. असे असूनही, योनि निर्जलीकरण हे महिलांमध्ये सर्वात सामान्य लक्षण मानले जाते. स्त्रियांमध्ये प्रजनन प्रणालीच्या संसर्गाची इतर चिन्हे खालील प्रमाणे आहेत:

• जननांगत वेदना.
• मूत्रविसर्जन करताना जळजळ संवेदना आणि खाज .
• जननांगात सोर.
• मासिक पाळी दरम्यान वेदना.
• पोटाच्या खालीच्या भागात वेदना
• वेदनादायक संभोग.

पुरुष प्रजनन प्रणालीमध्ये संसर्गाचे खालील लक्षणे दिसून येतात:

• पुरुषांचे जननेंद्रियांत माश्याच्या वासासारखा दुर्गंधी.
• सूज आणि खाज.
• वेदना.
• त्वचेवर जखम.

याची मुख्य कारणं काय आहेत?

या संसर्गाला त्याच्या कारणांच्या आधारावर वर्गीकृत केले गेले आहे:

• चँक्रॉइड, क्लेमिडीया, गोनोरिया, हर्पीस, सिफिलीस आणि ह्युमन इम्यूनोडेफिशियन्सी व्हायरस (एचआयव्ही) संक्रमण यासारख्या लैंगिक संक्रमित आजार.
• इंडोजेनस संसर्ग जिवाणूंच्या अतिवृद्धीमुळे होतो. हे जिवाणू सामान्यतः स्त्रियांच्या जननेंद्रियाच्या क्षेत्रात राहतात, उदा. व्हल्वोव्हॅजायननल कॅंडिडिआसिस, बॅक्टीरियल व्हॅजिनॉसिस.
• आयट्रोजेनिक इन्फेक्शन, जे अस्वच्छ प्रसूती पद्धत आणि असुरक्षित गर्भपात यासारख्या दोषपूर्ण वैद्यकीय प्रक्रियेमुळे होते.

याचे निदान आणि उपचार कसे केले जातात?

याचे निदान स्थितीच्या लक्षणांवर आधारित आहे. पुरुष आणि महिला दोघांमध्ये प्रजनन मार्गांच्या संसर्गाचे निदान करण्यासाठी शारीरिक तपासणी ही एक सामान्य पायरी आहे.

शारीरिक तपासणी व्यतिरिक्त, डॉक्टर लक्षणांचे नेमके कारण ओळखण्यासाठी योनी स्त्रावची सूक्ष्म तपासणी, मूत्र चाचणी आणि स्त्रियांमध्ये ओटीपोटाच्या खालीच्या भागाची आणि पेल्व्हिसच्या सोनोग्राफीची शिफारस करू शकतात.

लक्षणाचे मूळ कारण निर्धारित करण्यासाठी डॉक्टर पुरुषांमध्ये मूत्र विश्लेषण, पेनाइल स्त्रावची सूक्ष्म तपासणी आणि उदराची आणि पेल्व्हिक क्षेत्राची सोनोग्राफी करण्याची शिफारस करू शकतात.

संसर्गाच्या अचूक कारणाच्या आधारावर उपचार वेगवेगळे असू शकतात. यात सामान्यतः स्थितीचे रोगलक्षणात्मक व्यवस्थापन समाविष्ट असते. अँटीमायक्रोबियल औषधे जसे की सेफ्ट्रियाक्सोन, एरिथ्रोमाइसिन आणि अमॉक्सिलिन  सुचवले जातात.

काही प्रतिबंधक उपाय खालील प्रमाणे आहेत:

• एकाधिक लैंगिक भागीदार असणे टाळणे.
• चांगली वैयक्तिक स्वच्छता राखणे.
• लैंगिकरित्या संक्रमित रोग आणि कंडोम चा वापर याबद्दल समुदायिक शिक्षण.

1. Center for Disease Control and Prevention [internet], Atlanta (GA): US Department of Health and Human Services; Reproductive Tract Infections.
2. World Health Organization, Department of Reproductive Health and Research. Infections of the male and female reproductive tract and their consequences.
3. Rabiu KA, Adewunmi AA, Akinlusi FM, Akinola OI. Female reproductive tract infections: understandings and care seeking behaviour among women of reproductive age in Lagos, Nigeria. BMC Womens Health. 2010 Mar 23;10:8. PMID: 20331888
4. Morris BJ, Krieger JN. Penile Inflammatory Skin Disorders and the Preventive Role of Circumcision. Int J Prev Med. 2017 May 4;8:32. PMID: 28567234
5. Am Fam Physician. 2011 Apr 1;83(7):807-815. [Internet] American Academy of Family Physicians; Vaginitis: Diagnosis and Treatment.
6. Cleveland Clinic. [Internet]. Cleveland, Ohio. Penile, Urethral, Testes & Scrotum Infections.
7. Science Direct (Elsevier) [Internet]; Gynecological pelvic infection: What is the role of imaging?
8. World Health Organization, Department of Reproductive Health and Research. Prevention and management of sexually transmitted and reproductive tract infections.